Milieu-impact en circulaire economie

In elke fase van zijn levenscyclus verbruikt een gebouw energie en grondstoffen en ontstaan er emissies en afval die bijdragen aan verschillende milieuproblematieken, zoals de klimaatverandering maar ook de aantasting van de ozonlaag, het verlies van biodiversiteit, enz.  Onder impuls van de Europese voorschriften voor de energieprestatie van gebouwen (EPB) werkte de bouwsector de afgelopen jaren intensief aan de vermindering van het energieverbruik van gebouwen. Intussen werpt de regelgeving rond de energieprestaties volop haar vruchten af. Maar energiezuinige gebouwen vereisen meer materialen en meer complexe technische installaties. De productie, het transport en de finale afvalwerking van deze materialen vergen ook heel wat energie, maar ook steeds schaarser wordende grondstoffen. De volgende uitdaging is dan ook de verbetering van de materiaal-gebonden milieuprestatie van gebouwen.

Via een levenscyclusanalyse (LCA) is het mogelijk om deze milieu-impact  in kaart te brengen. De verkregen inzichten laten toe om de impact op klimaat en milieu te reduceren en hierover op een objectieve manier te communiceren.

Om de LCA-analyses en de communicatie op een zo uniform en transparant mogelijke manier te laten gebeuren werd een internationaal en Europees normenkader ontwikkeld voor de bepaling en communicatie van de milieuprestatie van producten en bouwwerken. Voor bepaalde normen is er ook een Belgische aanvulling.

In de bouwsector kunnen de principes van de circulaire economie worden doorvertaald in drie grote pijlers:

• het ontwerpen en optrekken van gebouwen die een lange levensduur hebben, en voldoende aanpasbaar en flexibel zijn om meerdere functies en veranderingen toe te laten. De materialen worden gekozen op basis van circulaire kenmerken (gerecycleerde of biogebaseerde content, robuustheid, hanteerbaarheid, lage milieu-impact…) en vooral op een intelligente en omkeerbare manier met elkaar verbonden (in lagen), zodat ze nadien opnieuw gebruikt of gerecycleerd kunnen worden;
• urban mining, of het gebruik van de vrijkomende grondstoffen uit de huidige gebouwenvoorraad: de materialen die aanwezig zijn in bestaande gebouwen worden geïnventariseerd en selectief gesloopt, ontmanteld en gedemonteerd, met het oog op recyclage, remanufacturing en hergebruik
• het ontwikkelen van nieuwe business modellen en katalysatoren die toegevoegde waarde kunnen creëren gedurende de volledige levensduur van gebouwen en materialen, bv. as-a-service, waste-as-resource, materiaalpaspoorten en gebouwlogboeken, digitale tools, nieuwe vormen van samenwerking en marktwerking (aanbestedingsvormen, …) …

1. Bekijk de webinar: Inleiding tot de circulaire economie in de bouw
2. Lees meer in onze innovation paper: Naar een circulaire economie in de bouw. Inleiding tot de principes van de circulaire economie in de bouwsector.
3. Of lees meer op onze webpagina

Op basis van de principes van circulair bouwen  kunnen strategieën uitgewerkt worden om grondstoffen te besparen, minder afval te produceren, en zo de milieu-impact van gebouwen te verlagen. Het is echter aangewezen om op basis van een levenscyclusanlayse (LCA) na te gaan of de beoogde circulaire strategieën werkelijk interessanter zijn vanuit een milieuoogpunt (want dat is niet altijd het geval). De strategieën kunnen immers een positieve impact hebben op een bepaald aspect van de levenscyclus (bv. het grondstoffenverbruik), maar anderzijds een negatief effect hebben op andere aspecten (bv. transport). Via LCA kan een globale balans gemaakt worden die rekening houdt met de effecten over de volledige levenscyclus.

Anderzijds laten de circulariteitsprincipes toe om de aandacht te vestigen op elementen die niet goed gevat worden door de huidige LCA indicatoren, zoals bijvoorbeeld de lokale uitputting van grondstoffen. LCA en circulariteit zijn dus complementaire tools om onze gebouwen duurzamer te maken.