BIM-concepten
Dit hoofdstuk geeft meer duiding bij een aantal van de belangrijkste BIM-concepten. Een uitgebreidere verklarende woordenlijst is hier beschikbaar.
De BIM-maturiteitsstadia
Het proces om de bouwsector tot ‘volledige’ samenwerking te brengen zal geleidelijk verlopen. Daarom zijn in de norm NBN EN ISO 1950-1 afzonderlijke stadia gedefinieerd, omschreven als ‘maturiteitsstadia’ (stages of maturity). Deze zijn vastgesteld in een bereik van 1 tot 3. Op deze pagina wordt het algemene concept beschreven.
Stadium 1
Eerste fase van het gebruik van BIM in het bedrijf.
De samenwerking is nog beperkt, ook al is er al een gemeenschappelijke gegevensomgeving (CDE).
Stadium 2 (‘BIM volgens de ISO 19650-reeks’)
“Fase 2 combineert een mix van handmatige en automatische informatiebeheerprocessen, die worden gebruikt om een gefedereerd informatiemodel te genereren met inbegrip van alle informatiecontainers die worden verstrekt door de werkteams met betrekking tot een bedrijfsmiddel of project” (NBN EN ISO 1950-1:2019).
Stadium 3
Er wordt een krachtigere CDE geïmplementeerd, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan gestructureerd gegevensbeheer boven bestandsbeheer. Bovendien worden in deze fase ‘servergebaseerde informatiemodellen op basis van BIM-objecten’ behandeld.
De dimensies van BIM
Terwijl 2D en 3D al bekend in de oren klinken, heeft BIM ook andere ‘dimensies’ in beeld gebracht.
Bouwprofessionals zijn vertrouwd met 2D en 3D, maar wat betekenen de andere dimensies? In dit hoofdstuk wordt ze toegelicht.
Het is daarbij van belang op te merken dat de in dit hoofdstuk gebruikte terminologie niet gestandaardiseerd is. Er is (nog) geen echte consensus over de definitie van dimensies (vooral niet na 5D BIM).
4D BIM (4D-planificatie)
4D BIM omvat de ‘tijdsdimensie’, nl. de tijd die nodig is om de algemene planning en de productieplanning van het project te beheren. Voorbeelden van 4D BIM-toepassingen: visualisering van de fasen en fasering van de bouw; hulp bij de verbetering van de coördinatie van de bouwberoepen; beheer van materiaal en personeel; voorspelling van de gevolgen van de werkzaamheden voor het wegverkeer of voor de toegang tot een naburig gebouw; zicht op de gevolgen van eventuele wijzigingen voor de oorspronkelijke uitvoeringstermijn; enzovoort.
5D BIM (kostenbeheer)
5D BIM omvat de ‘kostendimensie’, waardoor het beheer van informatie over het economische aspect van het project mogelijk wordt.
Voorbeelden van toepassingen van 5D BIM: prijsopgaven vanuit de software; beheer van de verdeling van kosten en uitgaven tijdens het project; automatische berekening van de impact van wijzigingen aan het project op het budget; enzovoort.
Andere dimensies
Andere mogelijke dimensies zijn:
- een dimensie ‘facility management’ met gedetailleerde gegevens die nuttig zijn voor het onderhoud tijdens de gehele levenscyclus. Voorbeelden van toepassingen: zoeken naar informatie over de fabrikant van een bepaalde installatie, over de datum van inbedrijfstelling, over de configuratieparameters om een optimale werking van de installatie te garanderen, enzovoort.
- een dimensie rond milieu- en duurzaamheidsaspecten die het mogelijk zou maken informatie te beheren over de duurzaamheid van het gebouw, met inbegrip van de energieprestaties.
Open BIM
Open BIM is een initiatief van buildingSMART International (het officiële interprofessionele orgaan dat voorheen bekend stond onder de naam IAI (International Alliance for Interoperability)).
Het doel van Open BIM is alle belanghebbenden in staat te stellen aan het project deel te nemen en informatie uit te wisselen, zelfs als ze verschillende software gebruiken.
Deze informatie-uitwisseling tussen verschillende softwaretoepassingen is mogelijk dankzij de zogenaamde ‘open’ bestandsformaten. Voorbeelden van open bestandsformaten zijn IFC, BCF, CoBie. Het gaat daarbij eerder om uitwisselingsformaten dan werkformaten.
Open BIM kan ook nuttig zijn bij de oplevering: de gegevens zijn voor iedereen toegankelijk, zelfs als de licentie voor de oorspronkelijke software niet (meer) beschikbaar is.
Een introductie tot de principes van (open) BIM
‘buildingSMART’ maakte een kort animatiefilmpje (4:30 min.) waarin de principes van (open) BIM toegelicht worden:
- in de bouwsector is samenwerking tussen verschillende gespecialiseerde disciplines vereist. Ze moeten met dezelfde informatie werken om een bouwwerk te ontwerpen, bouwen en onderhouden
- de traditionele uitwisseling van niet-gecoördineerde informatie op papier geeft aanleiding tot (dure) fouten
- door alle informatie met alle partners te delen in één open formaat, is het mogelijk om efficiënt en zonder fouten samen te werken
- het BIM-model is een digitale weergave van een bouwwerk. Elk bouwobject wordt door overeenkomstige digitale objecten voorgesteld.
Aan de hand van een voorbeeld over de bouw van een school wordt het volledige BIM-proces in beeld gebracht:
- een programma van eisen van de bouwheer
- het ontwerpen en modelleren van het gebouw op basis van het programma van eisen
- één van de elementen binnen het model is een deur. Positie, afmetingen, afwerking, uitrusting e.d worden als informatie aan dit object gehangen
- het model wordt gebruikt om de kostprijs, de energieprestaties e.d van het gebouw te analyseren
- de aannemer gebruikt het model om het gebouw te bouwen: planning, communicatie, prijsvraag en -vergelijking, enzovoort.
- voor de deur die eerder aan bod kwam, wordt een prijs aangevraagd op basis van het model. Zodra de leverancier gekend is, wordt de correcte informatie aan het model toegevoegd
- bij onderhoud en herstellingen beschikt men over de nodige informatie omtrent de te vervangen/herstellen elementen.
Open BIM – Spelers
buildingSMART International (bSI)
Een vereniging zonder winstoogmerk van nationale afdelingen (‘hoofdstukken’) en sponsors die tot doel heeft Open BIM te bevorderen en de totstandkoming van normen en de toepassing ervan aan te moedigen. bSI is opgericht in 1996 en was voorheen bekend onder de naam IAI (International Alliance for Interoperability).
Franstalig forum over open BIM
Dit is een vrijwillige groepering van Franstalige hoofdstukken (of onderdelen ervan). Het omvat buildingSMART Canada, buildingSMART France-Mediaconstruct, buildingSMART Switzerland, het CRTI-B (Luxemburg), Buildwise, de BIM-groep van Québec. Dit Franstalige forum is opgericht in 2019.
EU BIM Taskgroup
Een groep die in 2015 werd opgericht onder impuls van de Europese Commissie en die bestaat uit 23 aangesloten landen met als opdracht de acties met betrekking tot BIM in Europa te coördineren en ervoor te zorgen dat er een Europese strategie tot stand komt.
Een van de eerste acties van de groep was de publicatie van een gids (EU BIM Handbook) in 20 talen met het oog op de verspreiding van informatie over goede BIM-praktijken die in de verschillende Europese landen en internationaal worden toegepast.
Open BIM – Open bestandsformaten
IFC-format
IFC staat voor Industry Foundation Classes. Een IFC-formaat moet een model dat in een bepaalde software is gecreëerd, vertalen in een databank die door elke andere software kan worden begrepen en zo interoperabiliteit tussen software kan verzekeren. Zie ook: de IFC-gids.
BCF-format
BCF staat voor ‘BIM Collaboration Format’. Het is een formaat voor het doorgeven van berichten die problemen beschrijven die op het model zijn aangetroffen. Hiermee kunnen opmerkingen, beelden, locaties van gezichtspunten en de modelobjecten waarop het probleem betrekking heeft, worden doorgegeven.
CoBie-format
CoBie staat voor ‘Construction Operations Building Information Exchange’. Het is een formaat met nuttige informatie voor facility management.
Level Of Information Need
Van de begrippen LOD, LOI, LOG tot ‘Level of Information Need’
Het oorspronkelijke concept ‘Level of Detail’ of LOD, is in de loop van de tijd geëvolueerd.
De term die nu wordt gebruikt, is ‘Level of Information Need’. Het doel van deze nieuwe term is de praktijken met elkaar in overeenstemming te brengen en te harmoniseren, aangezien landen momenteel verschillende benamingen en schalen gebruiken om hun informatie-eisen in verschillende fasen van het project te definiëren.
Om meer te weten te komen over het concept ‘ informatiebehoefte’, nodigen we de lezer uit om het BIMids-platform te raadplegen: https://www.bimids.eu/, net als het artikel “BIMids, een referentie voor uw uitwisselingen”.
LOD’s in de VS
De LOD’s van de VS worden beschreven in het document ‘Level of Development Specification’ (BIMForum) en bevatten voor veel elementen een uitleg van wat moet worden gemodelleerd en gedefinieerd op LOD 100, LOD 200, LOD 300, LOD 350 en LOD 400.
LOD’s in het VK
In het VK wordt LOD in de zin van ‘Level of Development’ onderverdeeld in twee delen: LOI (‘Level of Information’) dat betrekking heeft op informatie en LOD (‘Level of Detail’) dat betrekking heeft op grafische voorstellingen.
ND’s in Frankrijk
Frankrijk van zijn kant liet zich inspireren door de Amerikaanse LOD’s en definieerde zes ontwikkelingsniveaus (ND 1, ND 2, ND 3, ND 4, ND 5, ND 6) die het informatieniveau definiëren dat wordt verwacht voor de elementen waaruit het digitale model is opgebouwd, afhankelijk van de voortgang van het project.
België en Luxemburg
Zich bewust van de uitdagingen op het gebied van informatie-uitwisseling in BIM-projecten in de BENELUX en in Europa, hebben Buildwise (België) en CRTI-B (Luxemburg) besloten om samen te werken om gezamenlijk gemeenschappelijke uitwisselingsregels vast te stellen en een gestandaardiseerde aanpak voor informatielevering voor te stellen, gebaseerd op de Europese norm EN 17412-1 – Level of Information Need. Het BIMids-platform bevat richtlijnen voor het structureren van modellen en voor het structureren van modelelementen.